De Conventie is een mensenrechtenverdrag inzake het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld. België ondertekende het verdrag in september 2012;  het trad in werking in juli 2016.

De Istanbul Conventie  werd opengesteld voor ondertekening in mei 2011 te Istanbul, en is op 1 augustus 2014 in werking getreden. 

Het is een ambitieus internationaal rechtsinstrument  van de Raad van Europa met bindende verplichtingen voor de deelnemende landen om geweld tegen vrouwen te voorkomen en te bestrijden, en is het meest volledige verdrag in zijn genre. Het bevat een omstandige definitie van wat geweld tegen vrouwen betekent. Het is gebaseerd op een slachtoffergerichte benadering en biedt praktische instrumenten aan om de bescherming en veiligheid van vrouwen en meisjes te waarborgen en om hen mondiger te maken. Het streeft daarmee het bredere doel na om gelijkheid tussen vrouwen en mannen te bereiken.

Het verdrag van Istanbul helpt veel landen om hun wetgeving en beleid te verbeteren om geweld tegen vrouwen effectiever te voorkomen en te bestrijden (via preventiemaatregelen, maatregelen om slachtoffers te beschermen, vervolging van daders, en het voorzien van een geïntegreerd beleid). Het verdrag heeft aldus een reële impact op het leven van vrouwen en meisjes, en is een belangrijk instrument voor belangenbehartiging (advocacy) in het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen.

Op de 45 landen die het verdrag hebben ondertekend, hebben tot nu toe 38 landen het verdrag geratificeerd (behalve Bulgarije, Litouwen, Slovakije, Tsjechië en Hongarije). In juli 2021 heeft Turkije zich teruggetrokken. Ook Letland is van plan zich terug te trekken. België ondertekende het verdrag in september 2012;  het trad in werking in juli 2016.

Sinds november 2022 is ook de Europese Unie partij bij het verdrag. De Istanbul Conventie diende ook als basis voor de EU richtlijn inzake geweld tegen vrouwen en intra-familiaal geweld van 8 maart 2022, dat in juni 2023 werd geratificeerd en in oktober 2023 in werking is getreden.

Het Istanbul verdrag vereist dat de deelnemende landen een alomvattend en gecoördineerd beleid voeren waarbij overheidsinstanties, NGO's, parlementen en nationale, regionale en lokale autoriteiten betrokken zijn (geïntegreerde aanpak).

Het verdrag van Istanbul voorziet in een evaluatieprocedure per land op basis van informatie die door dat land is verstrekt in antwoord op vragenlijsten of andere verzoeken om informatie, en in een speciale onderzoeksprocedure wanneer maatregelen nodig zijn om te voorkomen dat zich een ernstig, wijdverbreid of terugkerend fenomeen voordoet dat verband houdt met onder het verdrag vallende gewelddaden.

Een groep van onafhankelijke experten, de Groep van experten inzake de bestrijding van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld (GREVIO), ziet toe op de uitvoering van het verdrag door de deelnemende landen en kan waar nodig ook algemene aanbevelingen doen over thema's en concepten met betrekking tot het verdrag.

Het Comité van de Partijen (politiek orgaan) volgt de rapporten en conclusies van de GREVIO op en neemt aanbevelingen aan die aan de betrokken landen worden gericht. Het is ook verantwoordelijk voor de verkiezing van de leden van de GREVIO.

België heeft zijn 1e algemeen evaluatierapport in 2019 ingediend, en zijn thematisch evaluatierapport in september 2024. Meer informatie hierover, alsook over hoe de leden van SIB ambassadeurs kunnen worden van de Istanbul Conventie leest u in de volgende Newsletter.

(wordt vervolgd)